david hume, 1711-1776 yılları arasında yaşamış i̇skoç felsefeci, ekonomist ve tarihçidir.
bilindiği gibi hume, bir empiristtir. yani tüm bilgilerin deneye (duyulara) dayandığını savunur. genel hatlarıyla hume'un felsefesi, epistemoloji ve nedensellik eleştirisine dayanır. ona göre zihin ya da akıl, "izlenimler" ve "ideler" olarak ikiye ayrılır. izlenimler, "şu an" yaşadığınız her şeydir: şu an birine beslediğiniz aşk duygusu, şu an telefon ekranına bakıyor oluşunuz, şu an aldığınız koku. ideler, yani düşünceler/fikirler ise, bu izlenimlerin daha sonradan
hayal/tahayyül edilmesiyle ya da bellek sayesinde ortaya çıkmasıyla oluşan, izlenimlerin cansız imgeleridir. buradan da anlaşılacağı üzere, her idenin bir izlenimi vardır, olmak zorundadır. tüm ideler, kendilerinden çıktığı bir izlenime geri götürülebilmelidir.
şimdi gelelim nedensellik eleştirisine. nedensellik, her etkinin bir nedeni olduğunu ve aynı tür nedenlerden her zaman aynı tür etkilerin çıktığına dair bir inanıştır. fakat hume'a göre her etki, kendi nedeninden ayrı bir olaydır. hem bu etkiye, sadece nedenine bakarak a priori bir şekilde ulaşamayız. dolayısıyla, bizim "neden" kavramına dair var olan idemizin izlenimi nerededir? nedensellik, bir a nedeniyle bir b etkisinin, c ve d nesneleri arasında "zorunlu bağlantı" kurduğu fikrine dayanır. hume da, bu zorunlu bağlantı idesinin izlenimini arar ve bulamaz. bulamadığı için de nedensellik idesinin, bir a nedeninin ardından her zaman b etkisininin gelmesinin her denemede aynı sonucu vermesi dolayısıyla, alışkanlık sonucunda elde edilen bir "inanç" olduğunu savunarak psikolojizme girer. kant ise, neden kavramının dışarıda, yani deneyde aranmaması gerektiğini, onun, anlama yetisinin kategorilerinde aranması gerektiğini ve dolayısıyla apriori olduğunu söyler. yani, "neden"i dışarıda arayan hume, aslında yanılmıştır kant'a göre. o, dışarıda değil, içimizdedir. hatta şöyle der: "doğada nedensellik olduğu için bizde nedensellik idesi oluşmaz; bizde nedensellik idesi olduğu için doğada nedensellik vardır." kurallarımızı doğaya dikte ediyoruz.
bilindiği gibi hume, bir empiristtir. yani tüm bilgilerin deneye (duyulara) dayandığını savunur. genel hatlarıyla hume'un felsefesi, epistemoloji ve nedensellik eleştirisine dayanır. ona göre zihin ya da akıl, "izlenimler" ve "ideler" olarak ikiye ayrılır. izlenimler, "şu an" yaşadığınız her şeydir: şu an birine beslediğiniz aşk duygusu, şu an telefon ekranına bakıyor oluşunuz, şu an aldığınız koku. ideler, yani düşünceler/fikirler ise, bu izlenimlerin daha sonradan
hayal/tahayyül edilmesiyle ya da bellek sayesinde ortaya çıkmasıyla oluşan, izlenimlerin cansız imgeleridir. buradan da anlaşılacağı üzere, her idenin bir izlenimi vardır, olmak zorundadır. tüm ideler, kendilerinden çıktığı bir izlenime geri götürülebilmelidir.
şimdi gelelim nedensellik eleştirisine. nedensellik, her etkinin bir nedeni olduğunu ve aynı tür nedenlerden her zaman aynı tür etkilerin çıktığına dair bir inanıştır. fakat hume'a göre her etki, kendi nedeninden ayrı bir olaydır. hem bu etkiye, sadece nedenine bakarak a priori bir şekilde ulaşamayız. dolayısıyla, bizim "neden" kavramına dair var olan idemizin izlenimi nerededir? nedensellik, bir a nedeniyle bir b etkisinin, c ve d nesneleri arasında "zorunlu bağlantı" kurduğu fikrine dayanır. hume da, bu zorunlu bağlantı idesinin izlenimini arar ve bulamaz. bulamadığı için de nedensellik idesinin, bir a nedeninin ardından her zaman b etkisininin gelmesinin her denemede aynı sonucu vermesi dolayısıyla, alışkanlık sonucunda elde edilen bir "inanç" olduğunu savunarak psikolojizme girer. kant ise, neden kavramının dışarıda, yani deneyde aranmaması gerektiğini, onun, anlama yetisinin kategorilerinde aranması gerektiğini ve dolayısıyla apriori olduğunu söyler. yani, "neden"i dışarıda arayan hume, aslında yanılmıştır kant'a göre. o, dışarıda değil, içimizdedir. hatta şöyle der: "doğada nedensellik olduğu için bizde nedensellik idesi oluşmaz; bizde nedensellik idesi olduğu için doğada nedensellik vardır." kurallarımızı doğaya dikte ediyoruz.
